Szczur (Rattus) – rodzaj gryzonia z rodziny myszowatych (Muridae), obejmujący kilkadziesiąt gatunków. Do najbardziej rozpowszechnionych należą, występujące również w Polsce, szczur śniady i szczur wędrowny, oraz występujący w południowo-wschodniej Azji i na wyspach Pacyfiku szczur polinezyjski.
Szczur śniady (Rattus rattus) – gatunek gryzonia z rodziny myszowatych (Muridae), inwazyjny.
Nieco mniejszy od swojego krewniaka, szczura wędrownego. Długość ciała 16–23 cm, długość ogona 18–25 cm, masa ciała 175–300 g. Pysk ostro zakończony, duże uszy, cienkie i prawie nagie. Grzbiet ciała ubarwiony najczęściej na kolor szaro-brązowy, ale u różnych osobników występuje duża zmienność ubarwienia; od szarego poprzez różne barwy pośrednie aż do czarnego. Spodnia część ciała jaśniejsza. Ogon pokryty łuskami i rzadkim owłosieniem. Od szczura wędrownego różni się większymi uszami i dłuższym ogonem. Bardzo dobrze się wspina, używając do tego swego ogona.
Występowanie
Prawdopodobnie pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej. W Polsce występuje na nielicznych stanowiskach w dorzeczu Odry i w niektórych portach na wybrzeżu Bałtyku, ale jego zasięg nie jest dokładnie znany. Wiadomo, że w ostatnich latach jego liczebność znacznie się zmniejszyła – z wielu środowisk został wyparty przez swojego konkurenta, czyli szczura wędrownego.
Siedlisko
Jest to typowy gatunek synantropijny. Przebywa wyłącznie w pobliżu siedzib ludzkich, gdzie zasiedla strychy, magazyny zbożowe, poddasza, hale targowe i różnego rodzaju zabudowania gospodarcze. Charakterystyczne, że w odróżnieniu od szczura wędrownego zajmuje zwykle wyższe kondygnacje budynków. Potrafi wspinać się po murach, można go spotkać w miejscach wydawałoby się mało prawdopodobnych. Często występuje w magazynach portowych. W czasach żaglowców to właśnie szczur śniady był częstym, choć niechcianym towarzyszem żeglarzy.
Tryb życia
Szczur śniady jest aktywny głównie nocą. W miejscach, gdzie nie jest płoszony, wykazuje aktywność całodobową. Jest wszystkożerny i mało wybredny pod względem odżywiania. Dzienna porcja pokarmu wynosi około 20 gramów. Rozmnaża się bardzo szybko. Okres rozrodczy trwa cały rok. Ciąża trwa od 20 do 24 dni; w jednym miocie samica rodzi od 3 do 15 młodych. W ciągu roku daje od 2 do 6 miotów. Młode rodzą się ślepe, oczy otwierają po kilkunastu dniach, a dojrzałość płciową osiągają po 3–6 miesiącach. Szczur śniady żyje do 4 lat.
Znaczenie
Jest gatunkiem bardzo szkodliwym z punktu widzenia człowieka. Podobnie jak szczur wędrowny, wyrządza duże szkody gospodarcze (niszczy żywność, przegryza instalacje elektryczne, uszkadza meble). Ponadto pośredniczy w przenoszeniu wielu chorób, w tym dżumy. W Junnanie, górskiej prowincji Chin, dżuma przenoszona przez szczura śniadego została rejestrowana w źródłach historycznych już w roku 1772.
Pomimo popularnego przekonania o przenoszeniu wścieklizny przez szczury, zarejestrowano jedynie nieliczne przypadki zarażenia człowieka wścieklizną przez szczura i inne małe gryzonie. Małe gryzonie rzadko przeżywają ataki większych zwierząt zarażonych wścieklizną (np. lisów i psów), a dodatkowo zarażone nią bardzo szybko umierają. W latach 1954-1970 w Stanach Zjednoczonych znaleziono łącznie 39 przypadków dzikich szczurów chorych na wściekliznę. W badaniu przeprowadzonym w latach 1990-1994 w Polsce na 12 230 przypadki zwierząt chorych na wściekliznę zarejestrowano jedynie 4 szczury.
Szczur wędrowny (Rattus norvegicus) – gatunek gryzonia z rodziny myszowatych (Muridae).
Wywodzi się z południowo-wschodniej Azji. Pierwsze doniesienia o pojawieniu się tego gatunku w Europie pochodzą z Anglii z 1732 roku. Jako gatunek synantropijny rozprzestrzenił się na całym świecie. W wielu miastach populacja tych gryzoni może przewyższać liczbę ludzi. Najchętniej zamieszkuje piwnice, kanalizacje, wysypiska śmieci, magazyny i składy. Chętnie przebywa w okolicy wody, dobrze pływa. Jest wszystkożerny, z dużym udziałem pokarmu zwierzęcego. Aktywny całą dobę, najbardziej w nocy.
Opis
Długość ciała nie licząc ogona: 19–28 cm. Długość ogona: 13–23 cm. Ciężar: 250–350 gramów. Grzbiet brunatnoszary, z żółtawym odcieniem; spód białawy, żółtawy lub szary. Czasem spotykane są również osobniki z całym czarnym grzbietem[3]. Ciało krępe, pysk tępo zakończony, uszy małe, gruboskórne, wyraźnie owłosione.
Rozmnażanie
Samica ma 5–6 par sutków. Dojrzałość płciową szczur osiąga w wieku 5 tygodni, a co za tym idzie zdolność do rozrodu osiąga w tym samym czasie. Samica szczura jest w stanie rodzić jeden miot za drugim ponieważ tuż po urodzeniu młodych znowu jest gotowa do zapłodnienia. Każdy miot może liczyć od 7 do nawet 17 młodych, które otwierają oczy w 13–17 dniu. Ciąża szczurzycy trwa 21–23 dni.
Znaczenie
Szkodnik, udomowiony jako zwierzę hodowlane. Jest ważnym zwierzęciem laboratoryjnym. Laboratoryjnie używane są między innymi szczury RCS, BBDP, -RELN lub fa/fa.
Zarówno szczur wędrowny, jak i szczur śniady boją się człowieka, są mało agresywne. Gdy widzą człowieka uciekają, lecz jeżeli nie mają dokąd – bronią się poprzez atak, rzucają się na człowieka w okolice twarzy i gryzą. Zaobserwowano wielokrotnie, iż szczur potrafi odbić się od podłoża na wysokość twarzy dorosłego człowieka. Potrafi też w ciągu doby przebyć do kilkunastu kilometrów w poszukiwaniu pożywienia.
Bywa roznosicielem wielu chorób, z których największy problem stanowi wścieklizna.
(źródło Wikipedia)
